Het is een terugkerende vraag tijdens gebiedstransformaties: ga je voor planvorming en -ontwikkeling met een beperkt aantal spelers, of kies je voor een groot netwerk van formele en informele partijen? Gebiedsontwikkelaars willen graag samenwerken met slechts enkele belangrijke partijen, mede om een groot overlegcircus te voorkomen. Maar ook de omgeving speelt een rol, zowel formele als informele spelers. Zij zijn niet alleen bewoners, ondernemers en gebruikers, maar ook coproducent van gebiedstransformatie. Hoe ga je om met deze tegengestelde behoeften?

Het netwerk verbreden kan een doorgang betekenen voor vastzittende transformaties. Maar dat netwerk moet wel al aanwezig zijn op het moment dat een crisis zich voordoet. Een netwerk opbouwen kost immers tijd, waardoor het weinig zin heeft om daaraan pas in een crisissituatie te beginnen.

In de Haagse Binckhorst is na het uiteenvallen van een joint venture tussen de gemeente en het toenmalige Rabo Vastgoed en BPF Bouwinvest, tijd ontstaan voor netwerkvorming. De gemeente en verscheidene netwerkorganisaties ondersteunden gesprekken en bijeenkomsten tussen gebruikers en eigenaren van het gebied. Betrokkenen met oog voor de kwaliteit van gebouwen en geschiedenis van ondernemingen in het gebied wisten rond 2011 een beweging op gang te brengen. Ondernemers en andere geïnteresseerden verenigden zich, onder andere in de stichting I’m Binck. Tegelijkertijd ondersteunde de gemeente al enkele jaren de renovatie van de verlaten Caballerofabriek. Dit industriële pand veranderde in een broedplaats voor creatieve startups, waardoor in een deel van de Binckhorst ook activiteiten en netwerken onder nieuwkomers ontstonden. Prominente bedrijven, zoals brouwerij Kompaan en portemonneemaker Secrid, vestigden zich in dit deel.

Gedeelde identiteit en narratief

Maar hoe zorg je met meer betrokkenen alsnog voor één beweging? In de Binckhorst zorgden events als het I’m Binckfestival en tijdens maandelijkse bijeenkomsten onder het motto Hâh ut râh (Haags voor ‘houd het rauw’) dat de unieke identiteit en kwaliteit van de Binckhorst werden besproken en gecultiveerd. Er ontstond een narratief dat in 2017 is omgezet in een oproep voor ontwikkeling en behoud van een divers, rauw en dynamisch werk-woongebied, inclusief rafelranden. De gemeente én in het gebied actieve marktpartijen namen de kernwaarden[1] van deze oproep ter harte. Zo bevat het in 2018 door de gemeenteraad vastgestelde omgevingsplan deze kernwaarden, terwijl de samenwerkende marktpartijen in het gebied de vijf punten geheel of gedeeltelijk lieten terugkomen in hun ontwikkelprincipes. De gezonde dialoog die in het netwerk is ontstaan, zorgt dat partijen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar de kansen voor ontwikkeling, transformatie én behoud in het gebied ontdekken.

Waar aanvankelijk de gebiedstransformatie werd gestuurd door enkele invloedrijke spelers, is de ontwikkeling van de Binckhorst na de crisis tot stand gebracht in een open, dynamisch netwerk. Het narratief dat in het netwerk is ontstaan, heeft aan kracht gewonnen doordat gebruikers en eigenaren in het gebied zich verenigden en een eigen, herkenbare identiteit ontwikkelden.

Lees het volledige artikel op de website van www.gebiedsontwikkeling.nu