De Omgevingswet, de nieuwe wet op de ruimtelijke ordening, ligt onder vuur. Automatiseringsdeskundigen, ontwerpbureaus en softwareleveranciers hebben zware kritiek op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), het ict-systeem dat het fundament vormt voor de wet.
Volgens betrokken partijen functioneren cruciale onderdelen van het DSO nog altijd niet en is de techniek achter het systeem veel te complex. Sommigen betwijfelen zelfs of het DSO ooit naar behoren zal functioneren. Daarmee zou de hele Omgevingswet in gevaar komen.
De Omgevingswet, volgens premier Mark Rutte ‘de grootste wetgevingsoperatie sinds de herziening van de Grondwet in 1848’, moet alle bestaande regelgeving op het gebied van de ruimtelijke ordening vervangen. 26 wetten, 60 algemene maatregelen van bestuur en 75 ministeriële regelingen worden samengebald in deze ene wet. De wet is in 2015 en 2016 al goedgekeurd door de Tweede en Eerste Kamer. Maar vanwege problemen met het DSO is de invoering al vier keer uitgesteld, de laatste keer tot 1 juli dit jaar.
Vorige week besloot minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Hugo de Jonge, opnieuw tot uitstel. Als mogelijke nieuwe data noemde hij 1 oktober dit jaar of 1 januari 2023. Maar volgens partijen die bij het project betrokken zijn, is invoering per 1 oktober uitgesloten. Zij twijfelen of de datum van 1 januari 2023 haalbaar is.
De Jonge kwam tot zijn besluit na spoedoverleg met de leveranciers van software die gemeenten en andere instanties moet aansluiten op het DSO. In dit digitale systeem, waar al ruim zeven jaar aan wordt gesleuteld, moet alle gebiedsinformatie worden gebundeld. Daarmee kan de indiener van een project met één druk op de knop zien wat ergens speelt.
Maar het DSO zit nog volop in de testfase, zegt Bas Janssen van IAM4, leverancier van plan- en regelsoftware. ‘Er worden nog dagelijks belangrijke onderdelen aan veranderd. Daar valt niet tegen op te ontwikkelen.’
De problemen worden vooral veroorzaakt doordat het DSO veel complexer is geworden dan de bedoeling was, zegt Hennie Genee van Cadac Group, die plansoftware levert aan gemeenten. ‘Eigenlijk zou het hele project voor versimpeling terug moeten naar de tekentafel’, aldus Genee. ‘Maar dat levert vertraging op, en dat wil het ministerie niet. Men is bang dat het momentum voor de wet dan wegvalt.’
Op het ministerie wordt erkend dat het DSO nog onder constructie is. Maar projectleider Arco Groothedde benadrukt dat het systeem goed genoeg draait om te kunnen beginnen. ‘Zullen we nog dingen tegenkomen? Zeker, maar dat is normaal bij zo’n groot project. Dat gaan we fiksen.’
Het is een illusie dat te denken, zegt Lieuwe Koopmans van Tercera, marktleider in plansoftware voor gemeenten en provincies. ‘Het ministerie voert naar buiten toe een goednieuwsshow op. Maar ze snappen er niks van. Dit systeem gaat nooit werken. Het is veel te complex.’ Dat het DSO werkende weg kan worden aangepast, zoals het ministerie suggereert, noemt Koopmans onzin. ‘Je gaat toch niet in een auto rijden die nog niet af is?’
Dan maar afblazen?
Als de minister verstandig is, blaast hij het hele project af, zegt Jan Struiksma, emeritus hoogleraar bestuurskunde, gespecialiseerd in omgevingsrecht. Struiksma, die deelnam aan een door de Eerste Kamer georganiseerde deskundigenbijeenkomst, voorspelt een ‘drama’ als de wet, inclusief het DSO, wordt ingevoerd.
Lees hier verder op de website van de Volkskrant.